De Puttenaren die zijn weggevoerd na de razzia in oktober 1944 werkten ontzettend hard in de Duitse concentratiekampen, zelfs te hard.
Dat stelt de 91-jarige Cor Bos uit Schagen die woensdagavond voor een afgeladen volle zaal in Putten zijn verhaal deed als overlevende van meerdere concentratiekampen.
Daarbij maakte hij veel ontvoerde Puttense mannen van dichtbij mee. 'Die Puttenaren dachten, als we deze klus klaar hadden, dan gaan we naar huis. Dat was een totale misvatting.' Bij de razzia op 1 en 2 oktober werden 659 mannen afgevoerd, slechts 106 mannen overleefden het.
Monden vallen open
De monden van de honderden belangstellenden vallen geregeld open bij het aanhoren van de belevenissen van Cor Bos. Sommigen luisteren met betraande ogen, velen zijn nabestaanden van de weggevoerde mannen van de Puttense razzia. Begin oktober '44 zag Bos de Puttense mannen binnenkomen in kamp Amersfoort. Bos leerde de mannen kennen en werd met de Puttenaren op transport gesteld naar Neuengamme. Daarna heeft hij nog veel Puttense mannen meegemaakt in andere concentratiekampen.
Gruwelijkheden
In Kamp Versen zag Bos de meeste gruwelijkheden. Als Bos vertelt hoe hij Puttenaren heeft zien sterven door gruwelijk geweld en vervolgens letterlijk in graven gekieperd zag worden gaat er een golf van verontwaardiging door de zaal. Cor zelf vertelt door, met betraande ogen. Ook vertelt Bos hoe de hardwerkende arbeiders bij het minste of geringste tot bloedens toe werden geslagen door de Duitsers.
'De Puttenaren werkten keihard. Ze hadden die mentaliteit van huis uit meegekregen', vertelt Bos. Hij vertelt hoe veel Puttenaren in de waan waren dat ze naar huis terug zouden keren als het graven van de loopgraven klaar was. Velen werkten daarom zó hard dat zij snel door hun reserves raakten. Ze gingen ervan uit dat ze met kerstmis thuis zouden zijn. Dat was niet het geval. Mijn advies voor hen was dan ook: leef bij de dag en probeer je energie te sparen. In de eerste week stierven de eerste Puttenaren al.'
Het verhaal over de werkethos van de weggevoerde Puttenaren heeft grote overeenkomsten met de verhalen die Don Bamberg vertelde. In 2010 vertelde hij op 91-jarige leeftijd in een uitgebreid interview aan Omroep Gelderland dat veel Puttenaren door keihard werken snel door hun reserves raakten. Bamberg overleefde 11 concentratiekampen en schreef een boek waarin hij met name aandacht besteed aan zijn band met Cor van Drie, die omkwam in een Duits concentratiekamp. Bamberg leeft inmiddels niet meer.