Oktober 44, 659 mannen weggevoerd... slechts 48 keerden terug

‘Deze aandacht hebben zij nooit gehad'


30 nieuwe namen gesneuvelden onthuld

[PUTTEN] Dinsdag 18 april 2023 wordt aan de Voorthuizerstraat bij het monument herdacht wat 78 jaar geleden tijdens de bevrijding van Putten is gebeurd. Vier Canadese militairen lieten hier het leven. Zij worden jaarlijks herdacht met een kranslegging door burgemeester Lambooij, Stichting Oktober 44 en Stichting Samen Verder.


Marco Jansen

De circa 50 aanwezigen, waaronder ook familie van slachtoffers van de razzia, begeven zich daarna naar de Gedachtenisruimte van de Stichting Oktober 1944 aan de Dorpsstraat 125. In het gebouw hangen verschillende plaquettes aan de muur met daarop de 552 slachtoffers van de Razzia van Putten en mensen die in Putten woonachtig waren en de oorlog niet hebben overleefd.

Vandaag wordt een plaquette onthuld met daarop 30 nieuwe namen. De namen zijn van gesneuvelden die zich in de verzetstijd in Putten bevonden en van mensen die  tijdens de bevrijding in Putten zijn omgekomen. De één getroffen door een tankmitrailleur, anderen door beschietingen uit een vliegtuig. Onder hen de namen van Jan van Mondfrans en Derkje van Mondfrans-Hendriks, destijds 24 en 23 jaar toen ze in een vuurgevecht op de Voordijk op 18 april 1945 om het leven kwamen. Hun dochter Hennie (negen maanden) en zoon Jan (drie jaar) overleefden het incident. Over de plaquette hangt de Nederlandse vlag. De onthulling wordt gedaan door Hennie van Mondfrans, samen met Joyce van Mondfrans, de dochter van Jan. Hij kan vanwege fysieke beperkingen niet aanwezig zijn. Hennie (78) laat haar nicht de namen van haar ouders zien, de opa en oma die Joyce nooit heeft gekend. „Het was heel bijzonder, maar ik vond het heel mooi. Ik ben de hele dag nerveus geweest en wist niet wat er op mij af zou komen'', vertelt Hennie naderhand. ,,Het was een mooi moment om in het bijzijn van zoveel mensen de vlag naar beneden te halen en de namen tevoorschijn te zien komen."
,,Je wordt ouder en je gaat het steeds meer beseffen. Ik mis mijn ouders ook steeds meer. Het is niet voor niks dat ik dit medaillon draag, met een kleine foto van hun gezichten.”


Joyce (46) uit Amersfoort, de dochter van Jan, vindt het een mooi eerbetoon voor haar vader. ,,Voor tante Hennie is het nog mooier. Mijn opa en oma worden geëerd. Doordat zij hebben geleefd, heb ik bestaansrecht. Voor mij is het een herinnering aan twee namen. We hebben niks op kunnen bouwen, geen familieband in mijn jeugd. Het is meer een bijzonder verhaal van wat je weet wat er gebeurd is op de dijk. Ze hebben een keuze gemaakt om weg te lopen uit Nijkerk om het gezin te beschermen. Het was achteraf niet de beste keuze, maar wel een dapper besluit. We zijn heel lang in het ongewisse geweest, het is mij pas 15 jaar duidelijk dat het een vuurlinie was waar Duitsers en Canadezen elkaar hebben beschoten. Eigenlijk weet je nog niet precies wat er is gebeurd. Wie mijn opa en oma hebben doodgeschoten? Mijn gevoel zegt dat het de Canadezen waren, maar ik weet het niet zeker.”

Renger van Beek (74) uit Putten kijkt ook aandachtig naar de plaquette. ,,Ik kijk naar de naam Johannes G. Ahrens, dat was een neef van mijn vader, Johannes Gerardus van Beek. Deze man is doodgeschoten bij een gevechtshandeling aan de Voorthuizerstraat in Putten. Hij woonde naast dat monumentje en ging even buiten kijken. Ik denk dat hij door een verdwaalde kogel van een Canadees is doodgeschoten. Ik heb het altijd gehoord van mijn vader, want ik ben van 1949 dus ik heb dat niet meegemaakt. Ik heb altijd begrepen dat hij 24 was maar lees nu dat hij 31 was. Hij heeft nu eindelijk erkenning.” Van Beek vindt de onthulling ook mooi voor Margreeth van Beek. „Zij is een nichtje van mij en heeft er heel lang voor gevochten om die naam gepubliceerd te krijgen. Ze is wat ouder en had haar pols gebroken, waardoor ze niet kon komen. Maar ik ga het haar absoluut vertellen.”


Burgemeester Henk Lambooij vindt het ‘goed en nodig' dat nu namen zijn toegevoegd aan de lijst. „In Putten is de oorlog nooit ver weg. Als ik bij mensen kom die 60 jaar getrouwd zijn, gaat het gesprek vaak over de razzia en alles wat daar bij hoorde. Onlangs zijn er struikelstenen gelegd voor Joodse mensen die in de oorlog zijn weggevoerd uit Putten. Men heeft echter geconstateerd dat er meer mensen zijn omgekomen dan de weggevoerden. Doordat de aandacht steeds gericht is op de razzia en de slachtoffers van de razzia is deze doelgroep onderbelicht. Ook deze mensen hebben nabestaanden en hier heeft hetzelfde verdriet plaatsgevonden. De aandacht hebben zij nooit gehad. Het is goed dat daar nu op wordt teruggekomen. Men heeft daar 1,5 jaar onderzoek naar gedaan, want je wilt niemand onterecht vermelden, maar ook niemand vergeten.”

Stichting Oktober 44
Midden Engweg 1
3882 TS Putten

Design by Acadia